حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی
روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی، روزی است که در میانه‌ی مردادماه در تقویم رسمی ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی به منظور پاسداشت ارزش‌های انسانی و حقوق طبیعی انسان‌ها که در آموزه‌های اسلامی به آن پرداخته شده است، گرامی داشته می‌شود. این روز، فرصتی است برای بازخوانی مفاهیم بنیادین حقوق بشر از منظر دین مبین اسلام و تبیین جایگاه و کرامت والای انسان که در این دین الهی ارزش گذاری شده است.
پیشینه روز حقوق بشر اسلامی و کرامت انسانی
ریشه‌های تاریخی و اهمیت این روز را می‌توان در تصویب اعلامیه اسلامی حقوق بشر در سال ۱۹۹۰میلادی توسط سازمان کنفرانس اسلامی جستجو کرد. این اعلامیه، با تأکید بر کرامت ذاتی انسان و حقوق بنیادین او، تلاش کرده است تا دیدگاه اسلام را در مورد حقوق بشر به جهانیان معرفی کند.
تصویب این اعلامیه حقوق بشر اسلامی قدم درستی بود که در مقابله با اعلامیه جهانی حقوق بشر برداشته شد. در واقع پاسخی بود به اعلامیه جهانی حقوق بشر که به باور بسیاری از مسلمانان، برخی از ارزش‌های اسلامی را در نظر نگرفته بود. مهم‌ترین نکته در این اعلامیه و در کل آموزه‌های اسلامی، تأکید بر کرامت ذاتی انسان است. این کرامت، به عنوان یک هدیه الهی، به همه انسان‌ها بدون در نظر گرفتن نژاد، رنگ، جنس و… تعلق دارد.
وضعیت‌سنجی حقوق بشری جهان اسلام در غزه
اینک در این نوشتار و به این مناسبت، ضمن آشنایی با حقوق بشری اسلامی، نیم نگاهی به ابعاد و تفاوت حقوق بشر در اسلام و غرب می اندازیم تا از این رهگذر وضعیت اسفناک و بسیار بغرنج حقوق بشر در جهان اسلام که عمدتا به دلیل حضور و مداخله مخرب بیگانگان در منطقه حیاتی آسیای غربی به ویژه در فلسطین اشغالی و غزه مظلوم، روز به روز بدتر می شود را بسنجیم و یادآور شویم.
البته پرواضح است که رژیم غاصب اسرائیل نه تنها اساسا خود را پایبند به حقوق بشر اسلامی نمی داند بلکه هیچ اعتنایی به قوانین بین المللی و حقوق بشری غرب نیز نداشته و هیچ احترامی به حرمت جان و مال و ناموس انسان ها قایل نبوده است.
پایمال کردن بی سابقه و بی رحمانه و جنایتکارانه‌ی ده ها حق مسلم حقوق بشری مردم مسلمان و قهرمان غزه، حاصل ده ماه کشتار وحشیانه و جنایت علیه بشریت این رژیم کودک کش و روبه زوال است، که چهره بی آبروی خود و حامیان غربی و عربی خود را رسوای تاریخ کرده است.
ابعاد مختلف حقوق بشر اسلامی
حقوق بشر اسلامی ابعاد مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: حقوق فردی: شامل حق حیات، آزادی، امنیت، مالکیت، عدالت و … .
حقوق اجتماعی: شامل حق آموزش، بهداشت، مسکن، کار و… .
حقوق سیاسی: شامل حق مشارکت در امور سیاسی، آزادی بیان، آزادی تجمع و… .
حقوق فرهنگی: شامل حق حفظ هویت فرهنگی، زبان و مذهب و… .
اسلام به عنوان یکی از ادیان بزرگ جهان، دارای آموزه‌هایی در مورد حقوق انسان‌ها و نحوه اداره جامعه است. حقوق بشر در اسلام بر اساس آموزه‌های قرآن و سنت، به حقوق انسان‌ها اهمیت فراوانی می‌دهد. برخی از مهم‌ترین حقوقی که در اسلام مورد تأکید قرار گرفته است، عبارتند از:
حق حیات: اسلام جان انسان را مقدس می‌شمارد و کشتن بی‌جهت انسان را حرام می‌داند.
حق آزادی: اسلام به آزادی اندیشه، بیان و عقیده اهمیت می‌دهد و هر فرد را آزاد می‌گذارد تا درباره باورها و عقاید دین خود تحقیق کند.
حق عدالت: اسلام بر اجرای عدالت در جامعه تأکید دارد و به همه افراد، فارغ از نژاد، رنگ پوست و مذهب، حقوق یکسانی قائل است.
حق برابری: اسلام همه انسان‌ها را فرزندان یک پدر و مادر می‌داند و بر برابری همه انسان‌ها در برابر خداوند تأکید دارد.
تفاوت‌های حقوق بشر اسلامی و غربی
با نگاهی عمیق به موضوع حقوق بشر اسلامی و غربی، هر دو نظام بر کرامت ذاتی انسان و حقوق بنیادین او تاکید دارند، اما در عین حال تفاوت‌های قابل توجهی نیز بین آن‌ها وجود دارد که ریشه در تفاوت‌های فلسفی، تاریخی و فرهنگی دارد.
ریشه‌های حقوق بشر اسلامی را می‌توان در قرآن، سنت و سیره معصومین (علیهم السلام) جستجو کرد. این حقوق بر اساس توحید، عدل و رحمت الهی استوار است و هدف آن سعادت دنیوی و اخروی انسان است. درحالی که حقوق بشر در غرب بیشتر محصول تفکرات فلسفی و انقلاب‌های سیاسی است. این حقوق بر پایه عقلانیت و تجربه بشری، آزادی فردی و قرارداد اجتماعی بنا شده است.
در اسلام حقوق از جانب خداوند به انسان عطا شده است و در متون دینی آمده است. ولی در غرب، حقوق بر اساس قراردادهای اجتماعی و توافقات بین‌المللی است.
در اسلام کرامت انسانی ریشه در خلقت انسان به صورت خلیفه الله دارد و به همه انسان‌ها بدون در نظر گرفتن نژاد، رنگ، جنس و… تعلق دارد.
تاکید بر مسئولیت‌ها: حقوق بشر اسلامی علاوه بر تأکید بر حقوق، بر مسئولیت‌های فرد در برابر جامعه و خداوند نیز تأکید دارد. حاکمیت ارزش‌های دینی: در حقوق بشر اسلامی، ارزش‌های دینی نقش محوری دارند و بسیاری از حقوق بر اساس آموزه‌های دینی تبیین می‌شوند.
حقوق بشر اسلامی در نزاع‌ها و جنگ‌ها
حقوق بشر اسلامی به عنوان مجموعه‌ای از اصول و ارزش‌ها که در اسلام برای حفظ کرامت و ارزش انسانی بیان شده است که در شرایط خاص مانند نزاع‌ها و جنگ‌ها نیز قابل اعمال است. این اصول، بر پایه آموزه‌های قرآن و سنت، به دنبال حفظ جان، مال، ناموس و آزادی انسان‌ها حتی در شرایط جنگی هستند.
حرمت جان انسان: جان انسان‌ها، حتی دشمنان، دارای حرمت است و کشتن بی‌جهت آن‌ها حرام می‌باشد.
حرمت مال: اموال مردم، اعم از مسلمان و غیرمسلمان، به جز در موارد خاص و با مجوز شرعی، قابل تعرض نیست.
حرمت ناموس: ناموس و آبروی افراد، حتی دشمنان، باید حفظ شود و تعرض به آن حرام است.
اسرا و اسیران: با اسرا باید با انسانیت رفتار شود و به آن‌ها غذا، پوشاک و امکانات اولیه زندگی داده شود.
غیرنظامیان: غیرنظامیان اعم از، زنان، کودکان و سالمندان باید از گزند جنگ در امان باشند.
تخریب اموال عمومی: تخریب اموال عمومی مانند مساجد، بیمارستان‌ها و پل‌ها که به نفع عموم است، حرام و ممنوع می‌باشد.
پیمان‌شکنی: پیمان‌ها و عهدنامه‌ها حتی در نزاع و جنگ هم باید رعایت شوند و پیمان‌شکنی گناه بزرگی است.
رعایت حقوق بشر اسلامی در نزاع‌ها و جنگ ها، می تواند به کاهش تلفات انسانی و رنج و آلام ناشی از جنگ کمک کند، به ایجاد اعتماد بین طرفین درگیر در جنگ و تسهیل روند صلح منجر شود و حفظ کرامت انسانی حتی در شرایط جنگی کمک کند.
رژیم صهیونیستی ثابت کرده به هیچ پیمان پایبنده نبوده و نیست و تمام آنچه که در باب حقوق بشر در جنگ و نزاع گفته را به شکل بیش حد و حصری نقض کرده و زیرپاگذاشته است. این تروریسم دولتی ظرف ده ماه پس از عملیات طوفان الاقصی، چهل هزار غیرنظامی اعم از کودک و نوجوان و زن و سالمند غزه ای را به شهادت رسانده و بیش از یکصد هزار نفر زخمی و معلول به جای گذاشته و صدها هزار نفر از اهالی مظلوم و بی پناه غزه را آوره کرده است. بیش از هشتاد درصد خانه های مسکونی و تمامی زیرساخت های شهر غزه حتی بیمارستان ها را به کلی تخریب کرده و جمعیتی بالغ بر دو میلیون نفر را بی خانمان و دچار قحطی و گرسنگی نموده است. این صحنه امروز رسواکننده حقوق بشر غربی که مدعیان آن حامیان بی چون و چرای رژیم جنایتگار اسرائیل غاصب هستند. مدعیان حقوق بشر اسلامی در اغلب کسورهای عربی و اسلامی نیز با خواب غفلت و سکوت مرگبار و حتی همراهی و حمایت خیانت زده خویش از رژیم کودک‌کش صهیونیستی، زمینه نسل‌کشی و پاکسازی نژادی مردم مظلوم و مقتدر غزه توسط آن رژیم آپارتاید را فراهم می کنند.
نقض حقوق بشری زنان و کودکان در غزه
با نگاهی جامع، امروزه حقوق زنان و کودکان از مهم‌ترین مسائل حقوق بشری در جهان امروز است. این دو گروه از جامعه به دلایل مختلف، از جمله جنسیت، سن و وابستگی، اغلب در معرض تبعیض، خشونت و محرومیت از حقوق اساسی خود قرار می‌گیرند.
برخی از مهم‌ترین حقوقی که زنان باید از آن برخوردار باشند عبارتند از: حق برابری، حق آزادی، حق امنیت، حق مشارکت، حق سلامت. وبرخی از مهم‌ترین حقوق کودکان؛ حق حیات، حق رشد، حق آموزش، حق حفاظت، حق مشارکت در تصمیم، را شامل می شود. کودکان به عنوان افراد در حال رشد، همواره نیازمند مراقبت و حمایت ویژه هستند.
امروزه در جنگ نابرابری که در غزه در جریان است؛ قریب به سی هزار کودک و زن توسط رژیم صهیونیستی قتل عام شدند و ده ها هزار کودک و زن محروم از همه حقوق برشمرده ودر معرض فقر و قحطی، سوء تغذیه و بیماری جسمی و روحی|، عدم امنیت و آوارگی و بی خانمانی و کشتار قرار گرفته اند. مدعیان حقوق بشری غربی کجایند و صاحیان حقوق بشر اسلامی چگونه سربلند می کنند.
نقض حقوق بشر خبرنگاران و اصحاب رسانه در غزه
خبرنگاران به عنوان ستون آزادی بیان و پل ارتباطی میان جامعه و رویدادها، نقش بسیار مهمی در اطلاع‌رسانی، نظارت بر عملکرد دولت‌ها و نهادهای عمومی و ارتقای آگاهی عمومی ایفا می‌کنند. به همین دلیل، حفاظت از حقوق این قشر از جامعه، امری ضروری و حیاتی است. خبرنگاران نیز مانند سایر افراد، از حقوق اساسی مانند حق زندگی، آزادی بیان، آزادی عقیده و آزادی دسترسی به اطلاعات برخوردارند.
حقوق بشر اسلامی و قوانین بین‌المللی بشردوستانه، حفاظت از خبرنگاران را در مناطق درگیری مسلحانه مورد توجه قرار می‌دهد، دولت‌ها و طرف های درگیر نزاع و جنگ، باید اقدامات لازم را برای تامین امنیت فیزیکی و روانی خبرنگاران انجام دهند. در نهایت، حفاظت از حقوق خبرنگاران، نه تنها به نفع خود خبرنگاران، بلکه به نفع کل جامعه است.
اما در سیصد روز گذشته که رژیم صهیونیستی باریکه غزه را آماج حملات همه جانبه قرار داده است، صدها خبرنگار جان خود را از دست داده اند. گو اینکه خبرنگارانی طبق وظایف حرفه ای خود، به دنبال افشای ظلم و جنایت علیه بشریت و نقض بی سابقه حقوق بشر یا موضوعات حساس دیگر از سوی نظامیان تروریست اسرائیل هستند، چاره ای جز سانسور و خودسانسوری و دسترسی محدود به اطلاعات وسرنوشتی جز تهدید، آزار، بازداشت و زندانی و شکنجه شدن ندارند. چه بسیار خبرنگاران فلسطینی و خارجی که در باریکه غزه جان خود را زیر بمباران و هجوم ماشین جنگی رژیم صهیونیستی از دست دادند.
حقوق بشر امدادگران و نیروهای هلال احمر در غزه
امدادگران و نیروهای هلال احمر افرادی هستند که در شرایط بحرانی و اضطراری برای کمک به آسیب‌دیدگان و نجات جان انسان‌ها تلاش می‌کنند. به همین دلیل، آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و باید از حقوق خاصی برخوردار باشند. امدادگران نیز مانند سایر افراد، از حقوق اساسی مانند حق زندگی، آزادی، امنیت و سلامت برخوردار هستند.
حقوق بشر امدادگران بر اساس قوانین بین‌المللی قوانین بین‌المللی بشردوستانه، به ویژه کنوانسیون‌های ژنو، به طور ویژه به حفاظت از امدادگران و پرسنل پزشکی در مناطق درگیری مسلحانه پرداخته است. این قوانین، حمله به امدادگران، بیمارستان‌ها و آمبولانس‌ها را جرم جنگی تلقی می‌کند.
اما صحنه‌ی چندماهه جنگ نابرابر غزه، گویای نقض فاحش قوانین بین المللی و حقوق بشری در خصوص نیروهای امدادگر از سوی رژیم منحوس صهیونیستی است که صدها امدادگر فلسطینی را به عمد به شهادت رسانده و حتی قریب به دویست امدادگر سازمان ملل را نیز کشته است
