رئیس دانشکده دین و رسانه در گفت‌وگوی تفصیلی با ما: روایت پیشرفت در هوش مصنوعی به افراد متعهد سپرده شود/راهیان پیشرفت را به هوش مصنوعی بسپارید
فاطمه سادات محمدی
آستان بهارستان؛ درخصوص سواد و کاربردهای هوش مصنوعی و نقش رسانه‌ها در ترویج و گسترش امیدآفرینی و راهکارهای موفقیت در عرصه رسانه با دکتر کمال اکبری رئیس دانشکده دین و رسانه صدا وسیمای قم و فعال فرهنگی و هنری به گفت وگو نشستیم.
مشروح این گفت وگو را در ادامه می‌خوانید:
- آیا تب هوش مصنوعی درآینده نزدیک فروکش می‌کند؟
نه؛ هوش مصنوعی هم مانند برق هست؛ برق وارد زندگی مردم و به تدریج در همه جا فراگیر شد هوش مصنوعی هم بر تمام شئون زندگی اقتصادی، فرهنگی، تجارت و سایر علوم تاثیر می‌گذارد و همواره درگیر آن خواهیم بود؛ خیلی از مباحث آن هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است و اتفاقات عجیبی در آینده نزدیک رخ می‌دهد.
- چه کسانی باید روایت پیشرفت در هوش مصنوعی را برعهده گیرند؟
باید روایت پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی را افراد متدین و متعهد به دین و کشور به دست گیرند اگر غفلت صورت گیرد ممکن است کسانی به این حوزه ورود کنند که فرهنگ و هویت ما را از بین ببرند.
فضای رسانه نیز باید به سمتی رود که روایت پیشرفت کشور را در دست گیرد زیرا اصحاب رسانه کشور باید روایت پیشرفت را تولید کنند؛ درغیر این صورت در مواجهه تمدنی عقب می‌مانیم.
بکارگیری هوش مصنوعی مانند استفاده از برق یا اینترنت از الزامات است و نمی‌توان از آن چشم‌پوشی کرد و عرصه وسیعی از زندگی را در بر می‌گیرد.
هوش مصنوعی در سه بخش مدیریتی، استفاده از ابزارهای آن و بکارگیری در امور مختلف مانند استفاده از هوش در اقتصاد، تجارت، بازاریابی، کشاورزی، تولید، صنعت، پزشکی و حوزه رسانه مورد استفاده قرار می‌گیرد.
از مقوله‌های نرم استفاده از هوش مصنوعی در حوزه پیشرفت جمهوری اسلامی ایران است که با انتقال پیشرفت‌ها به جامعه، انرژی، روحیه، انگیزه و امید در مردم ایجاد می‌شود.
بیان پیشرفت و مهم‌تر از آن روایت پیشرفت است که باید توجه شود که باید از سوی ما مطرح شود زیرا به یقین روایت اول مهمترین اصل در حوزه رسانه است و شخص یا رسانه راوی، برنده حوزه رسانه است.
هوش مصنوعی ابزاری است که به صورت دقیق متوجه می‌شود که چه کسی روایت اول را منعکس کرده و آن را هوشمندانه در جاهای مختلف باز نشر می‌دهد لذا صداهایی که تا پیش ازاین بلند نبود را بلند می‌کند.
تا پیش از این خبرگزاری‌های بزرگ مانند صدا و سیما مطرح می‌شدند و با تبدیل و تنظیم مجدد اخبار پایگاه‌های خبری کوچک، روایت اول را به دست می‌گرفتند اما امروز پایگاه‌های خبری هم می‌توانند صدای بلندی داشته باشند.
هوش مصنوعی در ارائه روایت اول برای پیشرفت نه تنها موثر است بلکه اثرگذاری بسیار اساسی دارد و واقعا یک تحولی در این دوره به حساب می‌آید.
در دوره هوش مصنوعی هر کسی که سرعت عمل بالاتری داشته باشد و روایت اول را ایجاد کند به صورت خودکار برنده است.
روایت پیشرفت و بیان هنرمندانه آن تولید امید می‌کند و بخش زیادی از ناامیدی‌های مردم از بین خواهد رفت.
نحوه ورود به خبر بسیار مهم است و خبرنگار می‌تواند اخبار را با رویکرد مثبت یا منفی منعکس نماید و سبب امید و پیشرفت یا ناامیدی و پس‌رفت شود.
- برای بحث عملی و کاربردی جریان‌سازی چه باید کرد؟
در این حوزه باید همه نهادها با اصحاب رسانه در تولید خبر و اطلاع‌رسانی همکاری به موقع داشته باشند.
اتفاقات مهمی در کشور درحال انجام است هر روز یک کار و افتخار و اختراع جدید در حوزه پیشرفت اعم از مباحث ورزشی، علمی و تکنولوژیکی وجود دارد؛ بخش خصوصی و جوانان اقدامات مهمی دارند اما یکی از اشکالات ما عدم درک تولید خبر و بی‌توجهی به تولید خبر در زمان و موقعیت مناسب است.
مسئولان باید تعامل با رسانه را وظیفه خود بدانند و هزینه مناسب بپردازند تا خبرنگار زمان ویژه برای تولید خبر خوب در راستای پیشرفت و امیدافزایی اختصاص دهد.
خبرنگار تولید خبر را وظیفه خود می‌داند اما به خصوص نهادها و سازمان‌های خصوصی باید اقدامات خود را با انواع روش‌ها به اطلاع جامعه برسانند و هزینه، تبلیغ و امیدآفرینی کنند و باید بدانند با تولید خبر خوب یک پله به پیشرفت خود نزدیک شده‌اند.
راهیان پیشرفت را به هوش مصنوعی بسپارید
- حداقل نهادهای دولتی باید ملزم شوند که تورهای رسانه‌ای راهیان پیشرفت برگزار و دستاوردها را در وهله اول به خبرنگاران نشان دهند؛ نظر شما چیست؟
زمانی بنده مسئولیتی در بنیاد ملی نخبگان داشتم؛ معمولا برخی نخبگان فقط درس می‌خوانند و با معدل بالا درخواست مهاجرت دارند این افراد با من مطرح می‌کردند دلیل مهاجرتشان این است که در ایران پیشرفت وجود ندارد با چند سوال متوجه شدم آنان حتی پیشرفت‌های مهم در شهر خودشان را هم ندیده بودند.
واقعیت این است که وقتی با چشم خود داشته‌های کشور را مشاهده ننمایم کس دیگری داشته‌های کشور خود را در چشم ما می‌کند لذا اصحاب رسانه به عنوان چشم جامعه باید مشاهده نمایند و با گزارش‌های نوشتاری و تصویری برای مردم بیان کنند.
اردوهای راهیان پیشرفت بسیار مهم است و این اقدام را کشورهای دیگر سال‌هاست که انجام می‌دهند و ایالات متحده آمریکا حتی سالانه برای نخبگان کشورهای دیگر تور رایگان راهیان پیشرفت برگزار می‌کند و دستاوردهای خود را به آنان نشان می‌دهد و ذهنیت خوبی از خود ایجاد کرده است.
ما برای مردم خودمان این اقدام را عملی نکردیم لذا مردم متوجه داشته‌های خود نمی‌شوند درصورتی که همه فضاها مانند رادیو، تلویزیون و فضای مجازی باید پر از اخبار پیشرفت‌های ما باشد.
اگر به روایتگری نرسیم دستاوردها مکتوم می‌ماند و ذهنیت‌سازی انجام نمی‌شود و به همین دلیل است که مردم می‌گویند ما در این سال‌ها چه اقدامی انجام دادیم؟ در صورتی که واقعا در بعضی از موضوعات پیشرفت‌های خوبی داشتیم اما متاسفانه برآیند بیرونی آن بسیار کم است.
دوره‌ای اردوهای راهیان پیشرفت را الزام کردند اما رها کردند دوباره باید یک الزام شود و نهادها اعتباری را به این منظور اختصاص دهند.
باید نهادهای نظارتی و مجلس شورای اسلامی پیگیر باشند و با نظارت کامل برگزار شود تا مشخص باشد که چه دستگاه‌هایی برگزار کردند؟ چه کسانی برای بازدید آمدند؟ آیا اردوها برای اقوام و خانواده‌های آنان برگزار شده یا مخاطب واقعی مانند خبرنگار، نخبه، دانشجو و دانش آموز؟
نهادهای بزرگ مانند آموزش و پرورش، وزارت علوم و وزارت بهداشت که با این افراد سر و کار دارند باید پای کار باشند و نهادهای مختلف خدمات‌رسان باید با هم لینک شوند زیرا اگر بودجه‌ها درجای خود صرف و این اقدام عملی شود تحول بزرگی در کشور رخ خواهد داد.
نمی‌توان همه دستاوردها را به نمایش همگان گذاشت بلکه باید امکانی فراهم شود که هر کس طبق رشته و موقعیت جغرافیایی خود دستاوردها را حضوری مشاهده کند و با کمک هوش مصنوعی امکان اردوهای مجازی یا غیرحضوری هم فراهم شود.
در مدارس و دانشگاه‌ها امکان مسافرت مجازی به برخی از مکان‌‌ها فراهم شود؛ هوش مصنوعی می‌تواند به صورت پنج بعدی با هزینه کمتر این امکان را فراهم نماید، زیرساخت آن هم در بسیاری از موارد به خصوص در دانشگاه‌ها فراهم است.
باید این نهادها را با مدارس و دانشگاه‌ها لینک کرد و به عنوان مثال دانشجویان یا دانش‌آموزان چند ساعتی به صورت مجازی میهمان یکی از پالایشگاه‌های نفت شوند و مدیر آن از راه دور توضیحات لازم را ارائه کند و امکان پرسش و پاسخ فراهم باشد که این مهم با هزینه و وقت کم محقق می‌شود.
اگر در سال چند تور راهیان پیشرفت حضوری یا غیرحضوری انجام شود تاثیر زیادی بر اعتماد به نفس و باور اجتماعی و تلاش بیشتر دانش آموز و دانشجو خواهد داشت.
می‌توان سامانه‌ای با هوش مصنوعی طراحی کرد و اقدامات به صورت شفاف در معرض دید همگان قرار گیرد و برنامه‌ریزی شود که در هر مقطع و گروه تحصیلی چه اردوهایی گذاشته شود، عدالت رعایت می‌شود و یک عزم عمومی شکل می‌گیرد و به گفتمان تبدیل می‌شود همه دستاوردهای خود را به نمایش می‌گذارند
یکی از ویژگی‌های مثبت هوش مصنوعی این است که با کسی تعارف ندارد و واقعیت را می‌گوید و مدیری که کار کرده و نکرده را نشان می‌دهد.
آموزش سواد رسانه و سواد هوش مصنوعی اولویت کشور است
- مهمترین اقدام عملی شما در این حوزه چه بوده است؟
به دلیل اینکه ایران مواجه با جنگ شناختی با دشمنان است، یکی از نیازهای اساسی به‌خصوص در سال‌های اخیر آموزش سواد رسانه و سواد هوش مصنوعی است.
تا زمانی که فهم رسانه‌ای مردم ما کم باشد جامعه آبستن التهابات زیاد می‌شود و همواره هستند کسانی که به اصطلاح سر آنان کلاه می‌گذارند؛ بخش زیادی از اغتشاشات سال ۱۴۰۱ به همین دلیل بود که بخشی از جامعه سواد رسانه‌ای کافی نداشتند.
در این راستا آموزش ارتقای سواد رسانه‌ای جامعه را در اولویت قرار دادیم و خدماتی به نهادهای مختلف ارائه کردیم و درحال حاضر هم با برخی نهادها مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی همکاری می‌کنیم.
تفاهم نامه‌ای هم با ستاد راهبری فناوری‌های هوشمند حوزه‌های علمیه منعقد کردیم تا در زمینه سواد هوش مصنوعی با آنان همکاری داشته باشیم.
ما به این مهم رسیدیم که برای ارتقای سواد هوش مصنوعی باید توجه بیشتری نسبت به شبکه‌سازی داشت.
شبکه‌سازی با بیش از ۴۰ دانشگاه و پژوهشگاه
- در این راستا چه اقدامی داشتید؟
همایش «دین، فرهنگ و رسانه‌های نوین» را در سال جاری برگزار کردیم که در آن بیش از ۴۰ دانشگاه و پژوهشگاه با ما همراه شدند؛ عمده پیش نشست‌ها را در دانشگاه‌های مختلف برگزار کردیم تا شبکه‌سازی قوی داشته باشیم و آموزش‌ها را توسعه دهیم.
وظیفه ما آنقدر سنگین و کارهای بر زمین مانده آنقدر زیاد است که اگر تمام دانشگاه‌هایی که در حوزه رسانه و ارتباطات فعالیت دارند ورود کنند حتی فقط در بحث سواد رسانه در سطح عموم جامعه توانایی کافی را ندارند.
شورای انقلاب فرهنگی هم بخشی از این کار را به ما سپرده لذا ما این آمادگی را داریم که با مراکز و دانشگاه‌ها تعامل داشته باشیم.
همچنین نشستی را تحت عنوان تاثیر سواد رسانه‌ای در حکمرانی فرهنگی برگزار کردیم که باید توجه جدی به این موضوع شود.
- بارها شبکه‌های معاند جمهوری اسلامی ایران دروغ‌هایی را مطرح کردند که بعدها مشخص شده اما چرا برخی هنوز به آن‌ها اعتماد دارند؟
بله؛ از سویی سطح سواد رسانه‌ای باید ارتقا یابد از سوی دیگر باید اعتماد رسانه‌ای خود را افزایش دهیم.
اعتماد رسانه‌ای در مدت زمان طولانی شکل می‌گیرد و آن‌هایی که توانسته‌اند این اعتماد را به دست آورند اقدام بزرگی انجام داده‌اند.
برخی رسانه‌ها با سرمایه زیاد در مدت طولانی فعالیت کرده‌اند و ترفندهای کار را می‌دانند و گاهی به نحوی خبر دروغ را تولید می‌کنند که بسیاری از افراد باور می‌کنند و تنها افرادی متوجه دروغ‌ها و روند رسانه‌ای آن‌ها می‌شوند که از سواد رسانه‌ای برخوردار باشند.
این خیلی مهم است که ما با استفاده از هوش مصنوعی تعداد دروغ این رسانه‌ها را با دلیل برای مردم عنوان کنیم.
افراد رسانه‌ای متوجه فریب رسانه‌ای آن‌ها می‌شوند امائمردم عادی یک خبر را می‌بینند و دیگر پیگیری نمی‌کنند و حتی اخبار آنان در ذهنشان نمی‌ماند فقط اثر آن می‌ماند و اگر از آنان بپرسید ۱۰ خبر هفته قبل را بیان کنید شاید از ۱۰ها خبری که دیده‌اند ۲ خبر را بیان کند زیرا اثر خبر بر اساس نظریه کاشت در ذهن مخاطب گذاشته می‌شود اما واکنش آنان در زمان خودش انجام می‌شود.
به عنوان مثال اگر تصویری ۱۰ها بار در روز از تلویزیون پخش شود و حتی هیچ توضیحی درباره آن داده نشود بعد آن تصویر را روی یک شامپو بزنند مشتری همان را که دیده به صورت خودکار خریداری می‌کند درصورتی که شاید یادش هم نباشد زیرا ذهن برای آن تصویرگری شده است.
قبل از اینکه رسانه‌ها و هوش مصنوعی هرچه خواستند در ذهن ما بکارند ما باید مطالب درست را در ذهن مخاطب بکاریم.
ایران نیازمند رسانه قدرتمند است
- چگونه باید عمل کرد تا اعتماد مخاطب جذب شود؟
هرچند باید رقابت و ارتقای رسانه ای رخ دهد اما رسانه‌های ما جوان است و برخی رسانه‌ها هزار دفتر خبری در جهان و در همه جای دنیا خبرنگار دارند.
داشتن خبرنگار در صحنه و روایت اول اعتماد مردم را جذب می‌کند ولو اینکه بخشی از ماجرا را بیان کند یا دروغ بگوید یا بزرگ‌نمایی و کوچک‌نمایی و یا به میل خود برجسته‌سازی یا از سایر شگردهای رسانه‌ای استفاده کند.
توان مالی این کار بسیار مهم است و قابل مقایسه با ما نیست و این امر اعتماد خبری را هم بوجود می‌آورد؛ باید یک برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری مناسبی در این حوزه صورت گیرد.
- نخبگان در این قضیه چگونه وارد شوند راهکار چیست؟
بخش زیادی از نظرات در جامعه توسط نخبگان مطرح می‌شود و مباحث سیاسی کشور را فقط نخبگان و کسانی که اهل فکر هستند به صورت واقعی دنبال می‌کنند و عموم مردم پای سخنرانی‌های طولانی وزرا و مسئولان نمی‌نشینند.
کلیت و تیتر اخبار را اغلب مردم مشاهده می‌کنند اما یادداشت‌های تخصصی توسط اهل فکر خوانده می‌شود و پشت پرده‌ها و متن از طریق رسانه، نخبگان و افراد مطلع منتقل می‌شود لذا نقش نخبگان به عنوان حلقه دوم است که مطالب را دریافت و به عموم جامعه منتقل کنند.
نخبگان رسانه باید به زبان ساده برای عموم و به زبان تخصصی برای نخبگان مطلب تولید کنند زیرا اگر دو مخاطب در نظر گرفته نشود نخبگان از رسانه عمومی و عموم از رسانه تخصصی استقبال نمی‌کنند درصورتی که باید دو گروه را جذب کرد.
فعال بودن نخبگان از اهمیت شایانی برخوردار است و حرف‌های اساسی را مردم از نخبگان و متخصصان تحت عنوان سیاستمدار، عالم، دانشگاهی، روحانی یا صاحب نظر و فکر در رشته‌های مختلف می‌شنوند.
به شرطی ما موفق می‌شویم که نخبگان همراهی کنند و فعالانه وارد عرصه بشوند اما گاهی اوقات نخبگان به دلیل سرعت اتفاقات از فضای جامعه عقب‌تر هستند که لازم است آنان به روز باشند و نقش نخبگی و مسئولیت‌پذیری خود را ایفا کنند زیرا نخبگی مسئولیت‌آور است.
به دلیل اینکه روزانه چند هزار خبر مرتبط به کشور ما تولید می‌شود گاهی هم جامعه با شنیدن آمار بالای تعداد کشته‌ها و حوادث ناگوار حالت سر شدگی یا بی حسی پیدا کرده و به مرور منفعل می‌شود در اینجا فرد اهل فکر و نخبه با جملاتی می‌تواند قضیه‌ای را به دغدغه تبدیل کند.
هر کس در هر شغلی اثرگذاری خود در جامعه حتی برای گروه محدود را نباید نادیده بگیرد و نباید بی‌تفاوت باشد؛ نخبگان ما باید به طبیبان دوار تبدیل شوند که حرف واقعی جامعه را بیان و به ذهنیت‌سازی درست جامعه کمک کنند.
هم‌اکنون با آمدن هوش مصنوعی نخبگان باید به مسئولیت اخلاقی خود در قبال فناوری‌های نوین عمل نمایند. پایان پیام/
