برگزاری چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر در دانشگاه تهران / ارسال ۱۴۱ مقاله از پژوهشگران سراسر کشور
فاطمه سادات محمدی
آستان بهارستان؛ چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر روز چهارشنبه در محل کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران با حضور استادان، پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه فناوری، علوم انسانی و سیاست‌گذاری دیجیتال برگزار شد.
به گزارش خبرنگار آستان بهارستان؛ این کنفرانس که با هدف توسعه گفتمان علمی در زمینه فضای سایبر و ترویج دیدگاه‌های میان‌رشته‌ای شکل گرفته، به بررسی تازه‌ترین دستاوردهای علمی کشور در این عرصه پرداخت.
دبیر علمی کنفرانس در سخنان آغازین خود با اشاره به روند برگزاری این دوره گفت: «در چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر، در مجموع ۱۴۱ مقاله از پژوهشگران سراسر کشور دریافت شد که از میان آن‌ها ۱۲۸ عنوان واجد شرایط داوری تشخیص داده شد. پس از انجام فرآیند ارزیابی علمی بر اساس معیارهای استاندارد، در نهایت ۷۸ مقاله پذیرفته شد که از این میان ۷۰ مقاله به صورت شفاهی و ۸ مقاله نیز به صورت پوستری ارائه گردید.»
دکتر کاظم فولادی قلعه افزود: «نشست‌های تخصصی کنفرانس در قالب پانزده جلسه و در پنج بازه زمانی برگزار شد. استقبال پژوهشگران و دانشجویان از نشست‌ها چشمگیر بود، به‌گونه‌ای که کمتر نشستی با کمتر از بیست شرکت‌کننده برگزار شد. این استقبال نشان‌دهنده جذابیت موضوعات و اهمیت روزافزون مطالعات سایبری در کشور است.»
دبیر علمی کنفرانس با تأکید بر ویژگی میان‌رشته‌ای این رویداد گفت: «فضای سایبر ذاتاً پدیده‌ای چندرشته‌ای و حتی فرارشته‌ای است. اگر کسی بخواهد درباره مسائل مرتبط با فضای سایبر به درک و تصمیم علمی برسد، ناگزیر است نگاه‌های گوناگون از علوم انسانی، اجتماعی، رفتاری و نیز فنی و مهندسی را در کنار هم ببیند. در این کنفرانس نیز حضور متخصصان از رشته‌های گوناگون سبب شد تا گفت‌وگویی واقعی میان دیدگاه‌های علمی شکل گیرد.»
وی ادامه داد: «در بسیاری از نظام‌های علمی امروز، مرزهای رشته‌ای مانع از پیشرفت و نوآوری شده است. رشته‌هایی که ده‌ها سال پیش تعریف شده‌اند، گاه به صورت ناخواسته مانع تحول علمی در حوزه‌های نو می‌شوند. در حالی که امروز تحول علم در گرو بازنگری در همین ساختارهاست. همان‌گونه که در حوزه‌هایی مانند زیست‌شناسی، ورود هوش مصنوعی سبب دگرگونی بنیادین شده است، در سایر حوزه‌ها نیز لازم است چنین تحولی را تجربه کنیم.»
دبیر علمی کنفرانس تصریح کرد: «چهار سال از برگزاری نخستین کنفرانس ملی فضای سایبر می‌گذرد. از سال ۱۴۰۱ تا امروز، گفتمان علمی پایداری در این حوزه شکل گرفته است. در این مدت بیش از ۳۰۰ پژوهشگر و نویسنده از سراسر کشور در این کنفرانس‌ها شرکت کرده‌اند و مقالات آن‌ها به رشد و پویایی این عرصه کمک کرده است.»
وی یکی از دستاوردهای مهم این رویداد را تثبیت اصطلاح «فضای سایبر» به‌عنوان واژه علمی صحیح در برابر «فضای مجازی» دانست و گفت: «امروز بسیاری از مراکز رسمی کشور که پیش‌تر از اصطلاح فضای مجازی استفاده می‌کردند، پذیرفته‌اند که این تعبیر بیانگر واقعیت علمی و فنی پدیده مورد نظر نیست و ترجمه دقیق‌تر آن همان “فضای سایبر” است. این تغییر واژگانی، یک تحول مفهومی عمیق به شمار می‌آید، چراکه پیوند مستقیم میان این حوزه و دانش سایبرنتیک را بازمی‌تاباند.»
دکتر فولادی قلعه افزود: «دانش سایبرنتیک، که از دهه ۱۹۴۰ میلادی و با آثار نوربرت وینر شکل گرفته، بنیان بسیاری از علوم مدرن از جمله هوش مصنوعی و علوم شناختی است. بنابراین، هر پژوهشی در حوزه فضای سایبر ناگزیر باید مبتنی بر شناخت این دانش باشد. بدون درک اصول سایبرنتیکی، درک واقعی از تحول هوشمند و هوش مصنوعی امکان‌پذیر نیست.»
دبیر علمی کنفرانس با اشاره به ضرورت تحول سایبرنتیکی در نهادهای اجرایی کشور گفت: «تحول دیجیتال به‌تنهایی کافی نیست. برای تحقق تحول هوش مصنوعی باید ابتدا تحول سایبرنتیکی در سازمان‌ها شکل بگیرد؛ به این معنا که سیستم‌های کاری از ساختارهای مکانیکی و خطی به سمت سیستم‌های مبتنی بر کنترل و بازخورد اطلاعاتی حرکت کنند.»
وی همچنین از شناسایی شاخه‌های متعدد دانش سایبرنتیک در کشور خبر داد و اظهار داشت: «در چهار سال گذشته، گروه‌های علمی متعددی در کشور روی شاخه‌های تخصصی سایبرنتیک متمرکز شده‌اند. تاکنون بیش از پنجاه شاخه علمی شناسایی شده که از جمله آن‌ها می‌توان به بایوسایبرنتیک در حوزه سلامت، اکوسایبرنتیک در محیط‌زیست، آگری‌سایبرنتیک در کشاورزی، مدیاسایبرنتیک در ارتباطات، و هیدروسایبرنتیک در مدیریت منابع آب اشاره کرد.»
وی افزود: «این شاخه‌ها صرفاً نظری نیستند؛ بلکه به تولید دانش بومی منجر می‌شوند و قابلیت تبدیل به دستورالعمل‌های اجرایی برای مدیران و سیاست‌گذاران را دارند. به‌عنوان نمونه، دانش هیدروسایبرنتیک می‌تواند در مدیریت پایدار منابع آبی و مقابله با بحران آب در کشور نقش مؤثری ایفا کند.»
به گفته دبیر علمی کنفرانس، «این رویداد توانسته بستر گفت‌وگوی مؤثر میان اندیشمندان حوزه و دانشگاه را فراهم کند. امروز در مباحث مربوط به سایبرنتیک و فضای سایبر، صاحب‌نظران حوزوی دیدگاه‌های علمی و فلسفی ارزشمندی ارائه می‌دهند که مکمل رویکردهای دانشگاهی است. این هم‌افزایی، وحدت حوزه و دانشگاه را از سطح شعار به سطح عمل نزدیک کرده است.»
وی در پایان خاطرنشان کرد: «چهارمین کنفرانس ملی فضای سایبر نشان داد که ایران در مسیر شکل‌دهی به گفتمان علمی بومی در حوزه سایبر قرار گرفته است. این گفتمان، نه تنها زمینه‌ساز استقلال علمی کشور در علوم نوین است، بلکه می‌تواند الگویی برای سایر حوزه‌های میان‌رشته‌ای در جهان اسلام نیز باشد.»
در پایان مراسم، مقالات برگزیده این دوره معرفی و از نویسندگان برتر با اهدای لوح تقدیر و جوایز تجلیل شد.
