کاهش شدید نگران کننده تقاضا برای تحصیل در رشته های علوم پایه

دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی، با انتشار گزارش بررسی عملکرد سیاست ها و برنامه های تقویت علوم پایه، کاهش شدید تقاضا برای تحصیل در رشته های علوم پایه را نگران کننده توصیف کرد.

در این گزارش بیان شده است: اگر پیشرفتی در فناوری صلح آمیز هسته ای، علوم پزشکی، سلول های بنیادی، صنعت هوافضا، نانو فناوری در کشور حاصل شده است، همه مرهون توسعه و رشد علوم پایه بوده است. علوم پایه در کلام مقام معظم رهبری، جایگاه ویژه ای دارد. در اسناد و قوانین موضوع حمایت از علوم پایه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به طور مثال راهبرد ۱۳ نقشه جامع علمی کشور به حوزه علوم پایه پرداخته و برنامه ششم توسعه نیز در ماده ۶۶ افزایش تعداد دانشجویان را هدفگذاری کرده است. این میزان از اهمیت علوم پایه باعث شد، مرکز پژوهش های مجلس، ارزیابی عملکرد سیاست ها و برنامه های تقویت علوم پایه را در دستور کار قرار دهد.

در ادامه آمده این گزارش آمده است: بررسی ها نشان می دهد، اسناد و قوانین حوزه علوم پایه از ضمانت اجرایی کافی برخوردار نیستند، وظایف دستگاههای اجرای در اسناد بالادستی مشخص نیست، سازوکارهای حمایتی مشخص نیست، قوانینی در حوزه علوم پایه متناظر با سیاست‌های بالادستی مصوب نشده و سیاستگذاری های اجرایی علوم پایه در طول زمان متناسب با تغییرات و تحولات، تکامل پیدا نکرده اند.

در گزارش مرکز پژوهش های مجلس ذکر شده است: با وجود تاکید قوانین و اسناد بالادستی بر حوزه علوم‌پایه، رشد تعداد دانشجویان علوم‌پایه متناسب با هدفگذاری صورت گرفته در قانون برنامه ششم توسعه نبوده است و از آن فاصله بسیاری دارد. به طور کلی عملکرد برنامه در خصوص تعداد دانشجویان کارشناسی حدود ۵۰ درصد و در مورد دانشجویان تحصیلات تکمیلی نزدیک به ۶۰ درصد با هدفگذاری قانون برنامه ششم فاصله دارد. علاوه بر این سهم هزینه‌کرد دولت در پژوهش‌ های پایه‌ای در مقایسه با سایر حوزه‌های پژوهشی از نسبت ۲۶ درصد در سال ۱۳۹۵ به حدود ۲۰ درصد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است.

در این گزارش با بیان اینکه بنظر می رسد وضعیت نامناسب اشتغال دانش آموختگان رشته‌های علوم‌پایه و شیوه نامناسب آموزش در دوره آموزش عمومی و افت رتبه کشور در آزمون‌ بین‌المللی تیمز از دلایل مهم افت علوم‌پایه در کشور است، تصریح شده است: در این رابطه برای بهبود وضعیت علوم‌پایه پیشنهاداتی ارائه شده است؛ ایجاد و تجهیز مراکز تحقیقاتی در سطح استانداردهای بین‌المللی، فراهم آوردن فرصت‌های مطالعاتی برای دانشجویان و اعضای هیات علمی گروه علوم‌پایه، تاکید بر نقش رسانه ملی در معرفی اهمیت، ظرفیت و دستاوردهای علوم‌پایه از جمله این پیشنهادات است.

این گزارش می افزاید: همچنین نام‌گذاری یک روز / هفته به نام “علوم‌پایه” در تقویم رسمی کشور، ایجاد جشنواره‌ها و اعطای جوایز علمی ملی و بین‌المللی در رشته‌های مختلف گروه علوم‌پایه، ایجاد بورسیه‌های خاص برای دانشجویان علوم‌پایه در مقاطع مختلف تحصیلی، ایجاد یک ستاد مرکزی جهت سیاستگذاری و رصد علوم پایه، تغییر شیوه‌ی پذیرش دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی با تمرکز بر گذاراندن دو سال ابتدایی تحصیلات دانشگاهی در رشته‌های علوم‌پایه از دیگر پیشنهادات مرکز پژوهش های مجلس است.

در این گزارش تاکید شده است: رویکرد دولت در تامین مالی علوم‌پایه باید از سرانه محوری به تامین مالی راهبردی تغییر پیدا کند.