چالش‌های فریضه‌ی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ایران
آستان بهارستان ؛ حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی فعال رسانه‌ای در مقاله‌ای به چالش‌های پیش روی فریضه امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ایران اشاره کرده است که متن کامل آن را در ادامه خواهید خواند:
مقدمه:
در قرآن کریم ده ها آیه مربوط به امر به معروف و نهی از منکر در قرآن کریم آمده است؛ برخی آیات به این فریضه به طور مستقیم و با صراحت اشاره کرده و در برخی دیگر به طور تلویحی و ضمن بیان مصادیقی از آن ها به امر به معروف و نهی از منکر سفارش نموده است. با این حال، مفسران و محققان علوم قرآنی تعداد قابل توجهی از آیات را ذیل این موضوع دسته بندی کرده اند.
در این نوشتار به عنوان نمونه به آیه شریفه ۴۱ سوره مبارکه حج اشاره می کنم: “وَالَّذِینَ إِنْ مَکَّنَّاهُمْ فِی الْأَرْضِ أَقَامُوا الصَّلَاهَ وَآتَوُا الزَّکَاهَ وَأَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَنَهَوْا عَنِ الْمُنْکَرِ ۚ وَإِلَى اللَّهِ تَصِیرُ الْمَصَائِرُ” ؛ (آنان که خدا را یاری می‌کنند) آنهایی هستند که اگر در روی زمین به آنان اقتدار و تمکین دهیم نماز به پا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و (از هیچ کس جز خدا نمی‌ترسند چون می‌دانند که) عاقبت کارها به دست خداست.
علاوه بر این آیات، روایات و احادیث متعددی نیز از پیامبر اکرم (صلوات الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) در مورد اهمیت و ضرورت امر به معروف و نهی از منکر نقل شده است که نشان دهنده جایگاه ویژه این فریضه در دین اسلام می باشد.
حضرت امام حسین (علیه السلام) در طول مسیر حرکت جهادی خود به کربلا و در خطبه‌های مختلف، بارها به امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یکی از اهداف قیام خود اشاره کرده‌اند. به عنوان مثال، ایشان قبل از حماسه عاشورا در منزل بنی سعد فرمودند: “ من برای اصلاح امت جدّم رسول خدا (ص) و برای امر به معروف و نهی از منکر و برای احیای سنت‌ها و سیرت جدّم و پدرم خروج کرده‌ام.”
از این روی شایسته است در ایامی که متعلق سید و سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین علیه السلام است، در قالب سلسله یادداشت‌های کاربردی و با هدف بازگشایی افق‌های نو و شکل گیری رویکرهای عملی کارآمد و تاثیرگذار در این عرصه، به این موضوع مهم و حیاتی بپردازیم.
- چالش‌های فریضه‌ی امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ایران
امر به معروف و نهی از منکر به عنوان یک فریضه دینی و اجتماعی در ایران اسلامی، با چالش ها و مسائلی متعددی روبرو است که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:
- برداشت‌های مختلف از معروف و منکر: عدم وجود تعریف واحد و مشخص از معروف و منکر، زمینه را برای سوء برداشت ها و اختلاف نظرها فراهم می کند. این امر می تواند منجر به اعمال سلیقه های شخصی و رفتارهای تفریطی و افراطی در امر به معروف و نهی از منکر شود.
- روش‌های نامناسب: برخی افراد در انجام امر به معروف و نهی از منکر از روش های تند، خشن و توهین آمیز استفاده می کنند که نه تنها تاثیر مثبتی ندارد، بلکه می تواند موجب عکس العمل منفی و ضدیت افراد با این فریضه شود. در عین حال شیوه های ملتمسانه و خواهش مدارانه در نهی از منکر نیز ممکن است در مواردی نه تنها نتیجه‌بخش نباشد بلکه شیوه های متعادل و منطقی را نیز دچار تردید و چالش نماید.
- عدم تخصص و دانش کافی: امر به معروف و نهی از منکر نیازمند آگاهی و تخصص در زمینه های مختلف دینی، اخلاقی، اجتماعی و روانشناسی است. عدم تسلط بر این علوم و مهارت ها می تواند منجر به ارائه راهکارهای غلط و غیرموثر در ترویج معروفات و زدودن منکرات شود.
- سوء استفاده های سیاسی: برخی افراد و گروه ها از امر به معروف و نهی از منکر کردن به عنوان ابزاری برای پیشبرد اهداف سیاسی خود استفاده می کنند. و در مقابل برخی گروه های سیاسی از عدم انجام این فریضه، به عنوان وسیله ای برای اغراض سیاسی و غیر دینی بهره می جویند. این امر موجب خدشه دار شدن این فریضه و بی اعتمادی مردم به این امر شرعی و عقلایی می شود.
- عدم وجود حمایت قانونی کارآمد: در حال حاضر، چارچوب قانونی و سازمانی کارآمد و موثر برای حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر وجود ندارد. این امر می تواند منجر به احساس ناامیدی و بی انگیزگی این افراد فعال در انجام این فریضه شود.
- چالش‌های فرهنگی و اجتماعی: برخی از رفتارها و آسیب های اجتماعی ریشه در فرهنگ و ساختار اجتماعی جامعه دارند. تغییر این رفتارها و آسیب ها نیازمند تلاش های بلندمدت و جامع در سطوح مختلف جامعه است چراکه برای حل یا عبور از چالش های فرهنگی و اجتماعی گوناگون، امر به معروف و نهی از منکر به تنهایی در این عرصه کافی نیست.
- ضعف در آموزش و ترویج: به طور کافی روی آموزش مفاهیم و روش های صحیح امر به معروف و نهی از منکر کار نشده است. این امر موجب شده تا بسیاری از مردم با اهمیت و ضرورت این فریضه آشنا نباشند و یا مهارت های لازم برای انجام آن را نداشته باشند.
- تمرکز بر مسائل ظاهری و غفلت از مسائل باطنی: توجه برخی افراد در امر به معروف و نهی از منکر بیشتر معطوف به مسائل ظاهری و سطحی مانند پوشش و رفتار است و به مسائل باطنی و درونی انسان ها کمتر توجه می شود. این در حالی است که هدف اصلی از امر به معروف و نهی از منکر، رشد و کمال انسان ها و ایجاد جامعه ای صالح و با فضیلت است.
- محدودسازی قلمرو فریضه: محدود کردن امر به معروف و نهی از منکر به حوزه های شکلی و ظاهری مثل پوشش و حجاب وعدم نگرش و عملکرد فراگیر و جامع به حوزه های مشمول این فریضه مثل حوزه های اقتصادی، سیاسی، محیط زیست و بهداشت و درمان، فضای مجازی، اخلاق و معنویت، آموزش و پرورش، سبک زندگی و حوزه خانواده، حوزه تولید و مصرف، حوزه کار و درآمد، معظلات اجتماعی و مانند اینها، موجب رشد نامتوازن این کنش اجتماعی در قلمرو خاصی شود و عملا مقبولیت و کارایی و اثرگذاری خود را از دست بدهد.
- عدم وجود الگوی مناسب: کمبود الگوهای مناسب در جامعه برای انجام صحیح امر به معروف و نهی از منکر نیز از جمله چالش های این فریضه است. مردم نیاز دارند تا افرادی را در جامعه ببینند که با رفتار و گفتار خود، نمونه و اسوه حسنه ای از امر به معروف و نهی از منکر را به نمایش می گذارند و به صورت کاربردی، قابل الگوبرداری هستند.پایان پیام/۱۱۰
