پدافند غیرعامل؛ بنز بدون بنزین

علی چاوشی
آستان بهارستان ؛ پدافند غیر عامل به مجموعه اقدامات و تدابیری گفته می‌شود که هدف آن افزایش ایمنی و محافظت از یک سامانه، سازمان یا منطقه است، بدون اینکه از عوامل زنده (انسان، حیوان و گیاه) استفاده کند. به عبارت دیگر، در پدافند غیر عامل از ابزارها، تجهیزات و سیستم‌های الکترونیکی و مکانیکی استفاده می‌شود تا در مقابل تهدیدهای مختلف، مانند حملات تروریستی، حملات سایبری، حملات شیمیایی و بیولوژیکی و غیره، مقاومت کند و سامانه مورد نظر را محافظت کند. به طور کلی، پدافند غیر عامل شامل ایجاد سیستم‌های اطلاعاتی، ایجاد سیستم‌های ارتباطی، استفاده از سیستم‌های نظارتی و تشخیصی (مانند دوربین‌ها و سنسورها)، استفاده از سیستم‌های هوشمند (مانند سیستم‌های خودکار و خودران) و استفاده از سیستم‌های تداخلی (مانند سیستم‌های ضدمهاجم) است.
***

در تاریخ چهارم آبان ماه سال ۱۴۰۰، سامانه بنزین ایران که برای پرداخت و تخصیص سوخت استفاده می‌شود، توسط یک گروه هکری مورد حمله قرار گرفت. این حمله باعث قطع سرویس سامانه شد و کاربران نمی‌توانستند از آن استفاده کنند. آن حمله هکری را به یک گروه اسرائیلی با نام “گنجشک درنده” نسبت دادند.

بعد از این حمله، مسئولین سامانه بنزین ایران به دنبال راهکارهایی برای مقابله با حملات سایبری شدند. در آن زمان مسئولین پدافند غیر عامل کشور جلسه گذاشتند و قرار شد که سیستم SSL را ارتقا بدهند و امنیت شبکه اینترنت کشور را بالا ببرند تا شاهد تکرار چنین اتفاقاتی نباشیم. وعده‌ای که مانند هزار وعده خوبان؛ یکی وفا نکنند.

خلاصه به نظر می‌رسد که بی‌کفایتی مسئولین و کم‌کاری پدافند غیرعامل باعث شده تا تدابیر کافی برای محافظت از سامانه بنزین ایران اتخاذ نشود در نتیجه، دو سال بعد، در ۲۷ آذر ۱۴۰۲ مجددا سامانه پمپ بنزین‌های ایران مورد حمله سایبری واقع شد. مجددا نام “گنجشک درنده” ؛ گروه هکر اسرائیلی که دو سال پیش نیز بر فراز سوخت ایران، سنگ‌اندازی کرده بود، به گوش خورد. این گروه مدعی شد که این حمله سایبری علیه سیستم ملی تامین سوخت ایران را انجام داده است. این اتفاق در حالی افتاد که یک ماه قبل مسئولان سامانه هوشمند سوخت روی آنتن زنده تلویزیون ادعا می‌کردند سامانه فاقد هرگونه ارتباطی برخط و هک ناپذیر است.

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد الگوی حمله دقیقا مشابه همان الگوی دو سال پیش بوده با این حال هیچ اقدامی طی این دو سال برای ایمن کردن سامانه، حداقل از همان روزنه‌هایی که یک بار از آن مورد حمله قرار گرفته بود، انجام نشده است. این مطلب یادآور ضرب المثلی قدیمی است که می‌گوید؛ انسان عاقل(و در روایتی منسوب به اهل بیت علیهم السلام؛ انسان مومن)، از یک سوراخ دوبار گزیده نمی‌شود؛ با تاکید بر اینکه عقلانیت و ایمان دو روی یک سکه‌اند و این مطالب‌را می‌شود در جلد اول کتاب اصول کافی؛ کتاب عقل و جهل، تحقیق کرد.

تاثیر این حمله بر سامانه بنزین ایران بسیار جدی بود. از آنجا که بنزین در ایران یکی از محصولات اساسی است و بسیاری از افراد برای حمل و نقل و کسب و کار خود از آن استفاده می‌کنند، قطع سرویس سامانه بنزین به مشکلات و محدودیت‌های فراوانی منجر شد و در برخی مناطق باعث تشدید نارضایتی و اعتراضات مردمی شد.

این اتفاق چه برای بار اولش در سال ۱۴۰۰ و چه تکرارش در سال جاری، اگر در هر کشور دیگری رخ داده بود، مسئول مربوطه استعفا می‌کرد اما از معجزات دولت این است که بعید نیست حتی از او تقدیر هم بشود.

آنچه اما جایش واقعا خالی است، یک عذرخواهی ساده از مردم و ارائه توضیحی شفاف است از آنچه دو سال پیش رخ داد و امسال تکرار شد. استعفای مسئول و بهبود زیرساخت‌ها پیشکش دولت.