معرفی تمثال سلمان فارسی در آثار موزه فاطمی

یادداشتی از حجت الاسلام محمدباقر مشکاتی؛ کارشناس موزه فاطمی

آستان بهارستان؛ معرفی نقاشی چهره سلمان فارسی در تابلو بزرگ غدیر خم به مناسب سالروز رحلت این صحابی رسالت و امامت.

سلمان فارسی را به طور خلاصه می‌توان مسلمان ممتاز و شاخص، مشاور امین پیامبر خاتم، امین ولایت و امامت،  محرم و صاحب اسرار اهل بیت علیهم اسلام و  افتخار ایران و ایرانیان معرفی کرد.

هشتم صفر مصادف با درگذشت سلمان فارسی بزرگ صحابی پیامبر (ص) و از یاران ایرانی امام علی (ع) به سال ۳۶ هجری قمری است.

شایسته است در این ایام مسلمانان به ویژه ایرانیان مسلمان قدر و منزلت این انسان تاریخ ساز و شخصیت برجسته اسلام را گرامی داشته و فضایل و عظمت این صحابه ارجمند را به نسل های جدید معرفی و بازشناسی کنند.

سلمان فارسی، صحابی مشهور و مورد علاقه پیامبر(ص) و از یاران امام علی(ع) بود.

سلمان، ایرانی و زرتشتی بود که بعدا در جستجوی حقیقت مسیحی شد. در نهایت پس از هجرت به سرزمین وحی  و دیدار پیامبر خاتم صلوات الله علیه به اسلام گروید و مسلمان شد.

پیامبر اکرم (ص) که نور ایمانی استوار را در چهره “روزبه ایرانی”  می دید، او را از اربابش خرید و آزاد کرد.

وی بعدها به “سلمان فارسی” مشهور شد. سپس با طی مراتب عالیه ایمان و عمل به مقامات ممتاز معنوی رسید و پیامبر اکرم به ایشان لقب “سلمان محمدی” داد.

سلمان یکی از مشاوران توانمند سپاه صدر اسلام بود. پیشنهاد وی برای کندن خندق در نبرد احزاب که در مشورت پیامبر (صلوات الله علیه) و برگرفته از تجربیات و دانش رزم و جنگ ایرانیان، مطرح شد، به شکست مشرکان و دشمنان اسلام انجامید.

سلمان از ما اهل بیت است

وی در حادثه مهم غدیر خم حضور داشت و با ماجرای سقیفه مخالف بود اما با اجازه امیرالمومنین علی (علیه السلام)، با اصحاب سقیفه همکاری کرد و حاکم مدائن شد. سرانجام در سال ۳۶ هجری در شهر مدائن درگذشت و همانجا مدفون شد.

حضرت محمد (ص) در مقام و فضایل  فرمودند: سلمان از ما اهل بیت است. این فرمایش نشان از بصیرت و اهل سر بودن حضرت سلمان (ع) دارد.

تمثال سلمان فارسی در برخی از آثار موزه‌ای مشاهده می‌شود. همچنین تابلو نگارگری جنگ خندق، ده‌ها تابلونگارگری شمایل اهل بیت علیهم‌السلام از جمله آثار مرتبط است.

یکی از آثار موزه ای بسیار مهم و فاخر موزه فاطمی تمثال سلمان فارسی است که در آن به زیبایی تصویرگری شده است.

این تمثال در تابلو بزرگ نقاشی صحنه غدیر خم است که به لحاظ هنری و محتوایی بسیار ارزشمند و در نوع خود منحصربه فرد است.

در این تابلو تصویر حدود ۱۰۰ تن از شخصیت‌هایی که در واقعه غدیر حضور داشته اند، مشاهده می‌شود. تصویر برخی شخصیت‌های صدر اسلام در ردیف های بالا قرار دارند. از جمله سلمان فارسی، ابوذر غفاری، مالک اشتر، میثم تمار، مقداد، بلال حبشی، عمار، مختار ثقفی، جابر بن عبداله انصاری.

تصاویر برخی دیگر از صحابه در ردیف وسط است. تعدادی دیگر که با اهل بیت (ع) عناد ورزیدند پایین تابلو به تصویر کشیده شده اند. از جمله اصحاب سقیفه، ابوسفیان، معاویه، یزید، ابوموسی اشعری، عمروعاص.

جالب اینکه شاخص‌ترین فرد از حدود یکصد چهره نقاشی شده در این تابلو پس از شمایل نورانی پیامبر اعظم صلوات الله علیه و امیرالمومنین علیه السلام، چهره سلمان فارسی است. وی در قامت پیرمردی نورانی و وزین که در کنار آن دو بزرگوار ایستاده است.

اشاره ای به شناسنامه تابلو غدیر موزه فاطمی:

شیوه نقاشی این تابلو به تکنیک رنگ روغن روی بوم پارچه است. شبیه سبک قهوه خانه ای با قوت و ظرافت بیشتر .

قدمت این نقاشی به سال ۱۲۷۷ ه ق و به دوره قاجاریه برمی گردد که دیرینه ۱۶۵ ساله دارد.

تابلو غدیر به عرض ۱۵۴ و به طول ۲۰۸ سانتیمتر است. ابعاد تمثال و نقاشی سلمان فارسی ۲۵ سانتی متر در ۶۰ سانتی متر است.

نقاش اثر استاد حاجی فارسی و سفارش دهنده آن سهراب خان تقدّسی بوده است. همچنین خطاطی کتیبه های آن توسط احمد بن شیخ حسین المشهدی به خط نسخ انجام گرفته است.

نقاشی چهره سلمان فارسی در قالب تابلو غدیر خم به همراه دیگر شمایل و نقاشی‌های مرتبط با این شخصیت بزرگ‌ تاریخ اسلام، در موزه فاطمی؛ تالار عترت، گنجینه اسلام و شیعیان، گنجواره تاریخ تشیع برای عموم علاقه مندان قابل بازدید و مشاهده است.

چهره سلمان فارسی در تابلوهای نگارگری و شمایل نگاری، عمدتا به صورت ایستاده و در قامت مردی کهنسال و در مورادی میانسال نقاشی شده است.

در این آثار هنری، سلمان فارسی به عنوان یکی از ملازمان و مباشران پیامبر اکرم (ص) تصویرسازی شده است.

برخی از ملازمان و اطرافیان امیرالمومنین (ع) در سمت راست حضرت و مقابل قنبر غلام امیرالمومنین، نقاشی شده است.

نقاشی ها و نگاره هایی که تصویر نمادین سلمان فارسی را  دارا هستند، متعلق به دوره قاجار بوده. همگی شباهت زیادی به هم دارند. به جز چند نمونه که میانسالی وی را حکایت می کنند.

زیباترین و بزرگترین تمثال و چهره موجود از سلمان مربوط به تابلو بزرگ غدیر خم است. در این تابلو وی با قد نسبتا بلند و چهره ای دلنشین به تصویر کشیده شده است.پایان پیام/۱۱۰